Sovyetler Birliğinin Kürdlere Karşı Resmi Tavrına İlişkin Önemli Bir Belge

2. Dünya Savaşı  sırasında ve  sonrasında   Doğu Kürdistan’da  yaşanan olaylar ve  Demokratik Kürdistan Cumhuriyeti  tecrübesini  anlamak  için Sovyetler Birliğinin  o dönem Kürdlere ve   özellikle  Doğu Kürdlerine  karşı yaklaşımın  anlamak  gerekiyor.
 
O dönem Sovyetler Birliğinin  Dışişleri Bakanı  olan  Molotov’un   gönderdiği bu  talimatlar   SSCB’nin    Doğu  Kürdistan  politikası  olarak devam etti.    Sovyetler Birliği  Tahran Büyükelçiliğinin  danışmanı   A. Yakubov   4 Mart 1945  tarihinde   Sovyetler Birliğinin  Urmiye Konsolosuna  gönderdiği   bir mektupta: “ Yoldaş  Molotov’un   Kürd meselesine  ilişkin  talimatını   yerine  getirin”  diyor.    Yani   tüm  süreç boyunca   bu talimatlar   Sovyetler Birliğinin  resmi politikası  oldu.
Iosif Stalin at 16 Congress of the Communist Party, July 1930
 
Sovyetler Birliğinin  Kürdlere  dair  arşivlerini  inceleyen  değerli Kürd  araştırmacısı rahmetli  Dr. A. Hawrami   bu talimatlara  ilişkin yaptığı  değerlendirmede    mektubun  “çok gizli”  ve “kopyalanamaz”    özelliğinden  dolayı   mektup   imza  karşılığında   bölgedeki   üst düzeydeki   yöneticiler tarafından   okunmuş ve  okuduklarına   dair  imzalamışlar.      Mektup  Sovyetler Birliğinin   bölgedeki  askeri ve diplomatik  kadroları tarafından   okunmuştur.    Bunlardan,     Kızıl Ordunun  İran  Genel Komutanı,  General Vasilosvsky, General Emir  Aslanov,   Sovyetler Birliği  Tebriz, Urmiye,  Maku,  Kirmanşah ve Meşhed  Konsolosları  ve  ayrıca    Tahran,  Tebriz ve Urmiye   Konsolos  sekreterleri  tarafından  okunmuş ve  imzalanmıştır.
 
Molotov    Dışişler Bakanı  olarak   Doğu  Kürdistan’da   bulunan  Sovyetler Birliğinin   askeri  ve  diplomatik    kadrolarının  Kürdlere  ilişkin  yürüttükleri  politikaların  yanlış    olduğunu,  Kürd  meselesini  kavramadıklarını   ve  politika  değişikliğini  istiyor.
Moskova’da   oturan  Sovyet  Devletinin   elit  yapısını  rahatsız  eden  ne?
 
Sovyetler Birliği’nin    askeri ve diplomatik  kadroları  bölgeye   gittikleri  zaman  Kürdler tarafından  büyük bir  sempati ile karşılanıyorlar.   Kürdler  kendilerine   yiyecek veriyor,  hayvan  kesiyor,  yol  gösteriyor, bölgede  faaliyet gösteren, İran, Türkiye ve Alman  kadroları  hakkında   bilgi veriyor.   Ayrıca   Kürdler  Kızıl Ordu  için  para topluyor ve  bazı  Kürdler    Kızıl Ordu  yetkililerine  giderek     saflarında   savaşmak  istediklerini   bildiriyorlar..     Hatta  bir  Kürd  köyü   ismini  değiştirerek   “Stalinabad”     ismini alıyor.      Kürd  toplumunun  farklı  kesimlerinden  Sovyetler Birliğine  karşı   ciddi bir  dayanışma ve  sevgi   gösterileri var.. Bölgedeki  Sovyet  askeri ve  diplomatik   kaynakları   bu gördüklerini   merkeze  raporlar halinde  gönderiyorlar.
 
Moskova,    İran ve Kürdistan’da  bulunan   kadrolarının  Kürdlere  yakınlaşmasından  rahatsız oluyor ve  bölgede  bulunan  kadrolara  “siz  değil, biz  Kürdleri  daha  iyi  tanıyoruz”   diyerek  tutum alıyor.
 
Sayın  Hawrami   mektupta  gündeme  getirilen     bölgede   bulunan  Sovyet  askeri  ve diplomatik   kadrolarının    İran  ordusunun   bölgeye gelmesini   engelleme   hususunda   ise  “bu engellemenin   Kürdleri korumak  için  olmadığını”  söylüyor.    Bölgede     huzur ve   güvenlik var.  İran  ordusunun  bölgeye gelmesi  durumunda  var  olan   güvenliğin  ortadan  kalkacağı  Kürdlerle  İran  ordusu arasında  çatışmaların çıkacağı  gerekçesiyle   istemiyorlar.   Tüm  o  süreç boyunca   Kürdistan’da  ve    diğer  Kürd  yerleşim  alanlarında   tek bir Sovyet  askerinin  burnu  dahi  kanamıyor.  Fakat  Moskova     Kürdleri yeniden  İran  ordusunun  denetimi altına  vermek  istiyor.  
 
Zaten  Kızıl  Ordu  bölgedeki   Kürdleri   kontrol altında   tutabiliyordu.    Bölgedeki  Kızıl Ordu  Komutanlığı   Tahran Sovyet  Büyükelçiliğine ve  Sovyet  Dışişleri Bakanlığına  gönderdiği bir raporda  “ Kürdler  bir kaç  defa  Urmiye ve başka  şehirleri almak  istediler, ama  izin vermediklerini”  söylüyor.
 
Molotov     mektubunda  bir taraftan   Kürdleri  “talancı” ve  “kışkırtıcı”  olarak    değerlendirirken     diğer   taraftan   Kürdlerin  “ otonom ve bağımsız  Kürdistan”  isteminde    söz ediyor ve   “Bağımsız  Kürdistan’ı   gericilikle”  suçluyor.
Talancılar   nasıl  bağımsız  Kürdistan    gibi  ulusal ve   siyasal  taleplere  sahip  olabilirler?  
 
Molotov   talimatında   Kürdlerin “emperyalistler” le   olan    ilişkilerinden  söz  ediyor ve  hatta  hızını  almayarak  bazı  Kürdlerin  Nazilerle  ilişkilerinden  söz ediyor.  Bu   suçlamaları  doğrulayacak   tek bir belge  yok.  Doğu  Kürdleri  o  dönem   Sovyetler Birliği ile birlikte  hareket etmek  istiyorlar.    Hatta  bazı  Kürd  aşiretleri  Sovyetlerin  vatandaşlığına  geçmek  istiyorlar..
 
Sovyetler Birliği   İran’dan  petrol  çıkarma   imtiyazını  almak  istediği zaman    doğan  sorunların ardından    Komelay  Jîyanewey  Kurd(JÊKAF)bir   açıklama    yayınlayarak  İngiltere ve Amerika’ya  değil,  tüm  dünya   Kürdleri  adına    petrol   imtiyazlarını     Rusya’ya  vermesini  istiyordu.
  
Molotov  Sovyetler Birliği   adına  açık bir   şekilde  Kürd düşmanlığı  yapmakla  kalmıyor,  Kürdistan’ın  bazı  bölgelerini  de    “Azerilerin  kadim yurdu”  ve  Azerileri  “Kadim halk”  ilan ediyor.. Bay  Molotov    ve  efendisi  Stalin’in  unuttukları   ikinci  Dünya Savaşı  sırasında   kendilerine  bağlı  oluşturdukları  Azerbaycan’a  başkent  ilan  ettikleri Tebriz,   Rewadi  Kürd  Devletinin  başkentiydi…   Türkler   o zaman   hala  Orta Asya’dan  gelmemişlerdi.  Molotov    daha da  hızını  almayarak “satılmış ve  gerici  Kürd   liderlerine  değil” Azerilerle   ilişkileri  derinleştirmek istiyor.  Bu  politikalarını  İran’da   kaldıkları  tüm  süreç boyunca   pratiğe aktardılar.
 
Sovyetler  Birliği    İran’da  Kürdleri doğrudan  karşısına  da  almak   istemiyordu..  Kürdleri  karşılarına   aldıkları  zaman büyük   zararlara  uğrayacaklarını  biliyorlardı.   Bunun  için   Kürdlerle  iyi geçinmek,  oyalamak ve   Kürdleri kendi  çıkarları  için   kullanmak  siyasetini   tatbik  ettiler.
 
Hatta  Sovyetler  Birliği     Urmiye  olayları sırasında  kanlı Iran  rejiminin   askerlerine    Kürdlere   karşı  kullanmak  için  silah ve cephane veriyor..   Olaylar  büyümeye başlayınca     kendi  söylemleriyle  10 bin silahlı Kürd  Urmiye  şehrini almak  için  kuşatmaya başlayınca   Kürd  “dostu”   Sovyetler  Birliği  Kürdlerin  şehri almasını  engellemek  için  aracı olmaya başlıyor ve  de  başarıyorlar. Sadece  Urmiye  değil,   Sovyetler  Xoy, Maku ve  Salmas  gibi Kürd    şehirlerinin   Kürdler tarafından   özgürleştirilmesini de  engellediler.   Yıllar  boyunca   Kürdlerin  Doğu  Kürdistan  şehirlerini  özgürleştirmesine  karşı  çıkan  Sovyetler  Birliği,   daha  sonra   bir  dizi  Kürdistan şehirlerini kendilerine bağlı Azeri  Firqasının  denetimine verdiler.  Hatta  kendi raporlarına  göre  tek bir Kürde  dahi  mahalli  yönetimlerde yer verilmedi.. 
 
Sovyetler Birliği, İran  ve   Sovyetlere bağlı  Azerbaycan  yönetimi tüm  imkanlarını  kullanarak   kendilerine  rağmen  ortaya  çıkan  Pêşewa Qazi Muhammed’in  önderliğinde  oluşan  Demokratik  Kürdistan Cumhuriyetini    Mahabad  ve  çevresinde  bulunan  bir  kaç  şehirle  sınırlamak ve  süreç içinde  Azerbaycan  yönetimine  bağlamaktı..
 
Sovyetler Birliği’nin    anti  Kürd politikası   Mahabad’ta başlamadı…  Daha  önceleri   Simko’ya  karşı yaklaşımları,   Cibranlı Xalid Bey’in önderliğindeki   Azadi Partisini  yıllar boyunca  oyalamak    şartıyla   Kemalistleri   güçlendirip  Kürdlerin  üzerine  saldırmaları  biliniyor.   Sovyetler Birliği   Kemalistlerle  birlikte  Şeyh Mahmud  ile  İngilizler arasındaki  çelişkileri  derinleştirdiler ve  sonra   Güney Kürdlerini  İngiliz saldırılarına   karşı yalnız  bıraktılar.    Ararat Cumhuriyeti   sırasında   Sovyetler Birliği   Kemalistlerle  omuz omuza  Kürdlere   karşıydı.   Demokratik  Kürdistan Cumhuriyeti’nin  yıkılışında  Sovyetlerin  rolü   sadece   İran ile  petrol antlaşmasıyla    sınırlandırmayacak  kadar   derindir.  Cumhuriyetin  yıkılışında   Rusya’ya  sığınan  rahmetli   Mela  Mustafa  Barzani ve  arkadaşları  tam  esir   muamelesi  gördüler.
 
 
Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı  Molotov’un  Mektubunu   Sayın Dr.  A. Hawrami  Rus arşivinde bularak yayınladı ve  bende    Türkçe  çevirisini  yaparak okuyucuya  sunuyorum….
 Aso Zagrosi
 Sovyetler Birliğinin   Kürdlere  Karşı Resmi  Tavrına İlişkin Önemli Bir  Belge 
 
31 Ağustos 1942
Sayı 142- M
 
Gizli ve  kopyalamak yasaktır

 Sovyetler  Birliği  İran  Büyükelçisi  Yoldaş  Simirnov’a,
 
Bu yılın  12  Mayısında    Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı,   Büyükelçiliğe   gönderdiği     telgrafta    Konsolos   ve  Askeri  yetkililerin  İran Azerbaycan’ında    yaptıkları  yanlışlıklar  dikkat  çekmiş ve   talimatlar   göndermişti.
Kızıl Ordunun   Rızaye’ye(Urmiye) gelmesini savunmak bu  hataların birinin neticesinde  meydana geldi.
Konsoloslarımızın   bölgede   asayiş ve güvenliği  sağlamak için     askeri güçlere  ve   İran’a   özel  şartlar  ileri  sürmemelerini 13  Mayıs tarihinde   açık bir  şekilde  tespit  etmiştik.
 
Bundan  dolayı,
  
1. yapılanlar  sorunlara  ilişkin   gönderdiğimiz  resmi  tavsiye ve   talimatlara aykırıdır.
2. İranlılara   karşı    asayiş ve güvenliği  sağlamak amacıyla  ileri  sürdüğünüz sınır ve  şartlar  İranlılar tarafından  sizlerin  taraf tutuğunuz  şeklinde  değerlendiriliyor.   Bölgede    kaos ve  huzursuzluğun  tüm  sorumluluğu   bize  mal  ediliyor ve  bu  ise    Sovyetler Birliğinin  çıkarlarına  zarar veriyor.
 
Sovyetler  Birliği  Konsolos ve  Askeri  yetkilileri   devletin gönderdiği   talimat ve kararlara   bağlı  olmaları gerekiyordu ve  İran Ordusunun   Rizaye’ye  gelmesi  önüne   sorunlar  çıkarmamalıydılar.   Pratik  olarak  atılan  bazı  yanlış  adımlardan  dolayı  Rizaye’deki(Urmiye)   İran askeri birlikleri  bölgede    asayiş ve güvenliği  sağlamak  için  hiç bir adım  atamaz  duruma  düşmüşler.
 
Bu  durum açık bir  şekilde  gösteriyor ki,  bölgede bulanan  yetkililerimiz   merkezden gönderilen  talimatlar  doğrultusunda  hareket  etmeliler.   Yaptıkları  hataları anlamış  değiller ve gerekli dersler  çıkarmamışlar.   Sizin  göreviniz   yapılan  hataları  analiz   ve  tespit etmektir.  Böylelikle    bölgedeki  işlerin  doğru  dürüst  yürütülmesine   yardımcı  olabilirsiniz.
 
Ayrıca    Rizaye’deki olaylara  ilişkin  yapılan  hatalar   Büyükelçinin  Konsolosluklara gönderdiği 25  Mayıs  tarihli mektupta  açık bir şekilde  tespit edilmiştir.  Bu mektupta  konsoloslukların  nasıl hareket etmeleri gerektiği  şöyle anlatılıyor: “  Rizaye olaylarının  değerlendirilmesi  neticesinden   söylemek  gerekir ki,  Konsoloshane  ve  askeri  yetkililerimiz  gönderilen  talimatların  içeriğini anlamamışlar,  İranlılarda    öyle   anlıyorlar ki    bizler Kürdleri destekliyoruz ve   Kürdlere  karşı  yumuşak  davranıyoruz” 

Bölgedeki  Sovyet  memurlarının  tavırlarına  ilişkin  değerlendirme  doğru  değildir.  Sorun   İranlıların   Konsoloshane ve  askeri  yetkililerimizin   Kürdlere  karşı  yumuşak  davrandıkları    sanmalarından   değil,   gerçekten de   Rizaye  olaylarında   yetkililerimizin   Kürdleri   desteklemesindedir.  Rencevekan  …..
Yetkililerimiz    İran  askeri güçlerinin   asayiş ve güvenliği  sağlamak, Kürdleri  kontrol altına  almak   önüne  engeller çıkardılar ve Kürdler  kontrol  dışı   kaldılar.   Bu hata tesadüfi   değildir.  Bu hatanın  kaynağı   bizim yetkililerimizin    Kürd  liderlerinin   Sovyet  yanlısı  olmalarına  inanmasından kaynaklanıyor. Yetkililerimiz  Kürdleri   İran Azerbeycan’ında   çıkarlarımızı  korumak  için  dayanılması gereken  en  güvenilir,  en  emektar ve  en  temiz  insanlar olarak   görüyor ve anlıyorlar.  Yapılanlar  bu tavrın   ispatıdır.    Rizaye  Konsolosumuz   Yoldaş    Maximov  bu  iyi niyetini   kısaca şöyle formüle etmişti: “  Kürd  liderlerin ezici çoğunluğu    Sovyet yanlısıdır”………
 
Yetkililerimiz  bu tavırlarını   “Sovyetler Birliği Yanlısı”    Kürdleri  (ezilenler)   desteklenmesi  olarak  gerekçelendirmişlerdi.   Fakat,   İran’daki   karışık ve   ulusal çelişkileri,  özellikle   gerici  Şah rejiminin   siyasetini  İran  Kürdleri,  İranlılar ve Azerbaycanlılar  arasındaki   sorunları  göz önüne almamışlar.  
 
Kürdler    bölgedeki   mahalli  İran  yöneticilerinin  kötü yönetimine ve  haksızlıklarına  karşı ayaklandılar ve aynı zamanda   İran’ın   suçsuz  insanlarının  mal ve mülklerini talan ettiler.   Bu halk ta  korkularında  korunmak  amacıyla    şehirlerdeki  mahalli yöneticilere  sığındı. Fakat,  mahalli yöneticiler  onları   korumadılar. Çünkü,    silahlı  Kürdlere karşı  güçsüz  konumdaydılar.   Bu  durum  ise  beraberinden  İran  askeri  güçlerinin  Rizaye’ye  getirilmesi  zorunluluğunu  gündeme getirdi. Askeri ve  diplomatik  temsilcilerimiz  bunu   destekliyorlar.     Bölgedeki yetkililerimiz   bu  olaylar esnasında    İran  Azerbaycan halkının ezici çoğunluğuna  karşı   Kürdlerin  safına   düştüler,  ki  Kürdler Azerbaycan ve  İranlıları  talan ettiler.   Bu  durum  ise  sorundur,  bize  yakın olan  bazı Azerbaycan ve İranlıların    bizden  uzaklaşmasına  neden oldu.    Bu tavır  bizim  yöneticilerimizin  tutumundan  kaynaklanıyor.
 
Temsilcilerimizin  İran Azerbaycan’ındaki  hataları , kendilerini   Azerbaycan  koruyucusu olarak  lanse  eden  Türk ajanlarının işine geldi ve     söz vermişlerdi,  ki   askeri yardım  yapacakları ve  Türkiye  sınırında   olaylar  yaratacaklarına  dair…   Yetkililerimizin  bu  yanlış   tutumları     Türk ajanlarının  işine  geldi,   Azerbaycan’da   konumlarını  güçlendirmek  için  Rizaye  olaylarından  yararlandılar.
 
İran’ın  Kürd bölgelerinde  asayiş ve güvenliği   sağlaması   önünde  engel çıkaran   bölgedeki yöneticilerimiz,     gerekli olmayan  yönetici   rolünü  oynadılar ve  İran yetkililerinin  içişlerine  karıştılar.  Yatılanlar  doğru  değil ve  çıkarlarımıza  hizmet etmiyor.
 
Temsilcilerimizin  yaptıkları  hatalar açık bir  şekilde  gösteriyor,  ki  onlar İran’daki   ulusal ve sosyal  sorunları yanlış anlamışlar.  Onlar,  İran  Kürdlerinin  otonomi ve bağımsızlık mücadelelerinin   sosyal  içerik açısından  gerici olduğunu anlamamışlardır.   Yapılanlar   merkezileştirmeye karşı  feodal, ayrılıkçı   Kürd aşiret liderlerini   savunmaktır.   Kürdler  parçalanmışlardır.  Kürd aşiretleri   sürekli olarak  kendi aralarında  kavga  içindeler ve  ulusal birlikleri  yok.  İran’daki  ayrılıkçı  Kürdler    her zaman  Ortadoğu’da  İngiliz ve Türk  siyasetinin  bir  silahı ve  aleti oldular. İngiltere ve Türkiye’nin    baç,  İran’ın   siyasi ve  ekonomik  olarak geriletmesi için   kullandıkları  İran’da   ayrılıkçı  Kürdlerin  mücadelesi  geçmişte de oldu.  Kürdler,  körü körüne    Kürd  aşiret  liderlerinin  peşinden gidiyorlar. Liderleri    farklı emperyalist  güçlere yakın ve uşaklarıdır.  Hatta onların  içinde  faşist  devletlerin  uşakları da vardır.
 
Kiralık  Kürd feodallerinin   iktidarları  mülklerine  ve   aşiret  liderliğine  bağlıdır.  Bu  Kürd  liderleri  çıkarları  için  ve  nereden  daha  çok  çıkar   elde  edeceklerini   düşünerek  çok  kolay bir şekilde  ağalarını  (emperyalistler)değiştirirler.  Bundan  dolayı   unutmamak  gerekiyor ki,   aktüel  durumda    Kürd  aşiret liderlerinin   temsilcilerimizle  ilişkileri iyidir ve  böyle  kalacağını    düşünmemek gerekir.  Şimdilik   İran  devletine karşı   Kızıl Orduya   dayanıyorlar. Çünkü  çıkarlarını   bizde   görüyorlar.    Bu  durum ise  tecrübesiz ve  saf  temsilcilerimizin  kafalarını  karıştırıyor ve  öyle  sanıyorlar ki tüm  Kürd liderleri  yada  en azından  ezici çoğunluğu   Sovyet yanlısıdır.
 
Eğer  biz   bu  inanç,   düşünce  ve   hataları  düzeltmesek  sonradan  çok  büyük zararlarla  karşı  karşıya  kalacağız.  Kızıl Ordu   askerinin  öldürülmesi ve yaralanması,   Kürdlerin   talanlarının  devamı ,  bize  karşı  direnişler ve  hayvanların  Türkiye’ye  kaçak yollarla   götürülmesi vs… devam  edecektir. Temsilcilerimiz   Kürdlere ve Kürd  liderlerine   körü körüne  inanmaktan  vaz geçmeli ve onlardan  uzaklaşmak  zorundalar.  Ayrıca   temsilci ve memurlarımız   hataların   daha da   derinleşmesini   engellemek  için    yanlış yoldan   ayrılmalılar ve Kürdlere  karşı   yumuşak  davranmaktan   vaz geçmeliler.  Temsilcilerimiz,   ilişkilerini   bölgenin  kadim halklarıyla ve  özellikle  birinci derecede   Azerbaycanlılarla    ilişkilerini  geliştirmeli ve   sağlamlaştırmalılar.   Azeriler, Azerbaycan  nüfusunun   çoğunluğunu  oluşturuyor,  etnografı ve   tarihi olarak    Sovyetlerle   daha  yakın ilişki  içindeler.(Sovyet Azerbaycanı) Azeriler, her zaman  İran’daki  demokratik hareketlerin  ezici çoğunluğunu  teşkil  ediyorlar. İran Azerbaycan’daki  temsilcilerimiz      satılmış ve  gerici  Kürd   liderlerine  değil,  Azerbaycan’ın  halk,  lider ve   ilerici     kesimlerine     dayanmalılar.
 
Bu,  Kürdlerle    tüm  ilişkilerimizi  koparma anlamına   gelmiyor.  Kendi çıkarlarımız  için  bu ilişkileri  korumalı ve yararlanmalıyız.  Fakat,    Kuzey  İran’da    siyasi faaliyetlerimizin   yönetimi  için  Azerilere  dayanmalıyız.   Şunu da  bilmek  gerekiyor,  Kürdler  içinde  değil, Azeriler  içinde  güvenilir ve  bize  sadık  şahsiyetleri bulmak gerekiyor.  Bundan  dolayı  hemen  Kürdlerin  yönetinden vaz geçin ve  İran’ın  asayiş ve  güvenliği  sağlama  girişimlerine  engel  çıkarmayın.  Tam  tersine     İran  yetkililerine   yardımcı  olunmalı   güvenlik ve  asayiş   sağlanmalı Kürdlerin  Azerbaycan’daki   talanına    son verilmelidir.
 
Kürdlere    otonom yada  bağımsız Kürdistan  kurmak  için  dayanışma ve   destekleme   yolundan  vaz geçilmeli ve böyle bir girişim tanınmamalıdır.  Çünkü  bu tip  istemler  bugünkü  İran ortamında   temelsiz ve  gericidir.   Kısacası,    İran Azerbaycan’ında    temsilcilerimizin   işleri ve   çalışmalarının  temeli  yeniden   düzenlenmesi geriyor. Bunun  içinde   Azerbaycan   kadim halkı içinde  ilişkilerimizi geliştirmeli ve   sağlam temeller  atmalıyız.
 
Bu  mektuptan   İran’daki  Büyükelçiliğimizin ,   Konsolosların,    Askeri Birliklerin ve    özel birliklerin  yöneticilerinin   ezici  çoğunluğu  haberdar  edilmelidir.    Bu  bilgilendirmeden  sonra   mektup  geri   Sovyetler Birliği  Dışişleri    Komiserliğine(Bakanına)  geri  gönderilmelidir.
 
Sovyetler Birliği   Dışişleri  Bakanı,  Halk Komiseri
 
V.  Molotov
İmza
 
Not:    Bu mektup   İran’da  o dönem  bulunan    Sovyetler Birliği   diplomatik,  askeri ve istihbarat yetkilileri   tarafından  imza   karşılığında   okutuluyor ve  orijinali geri    Molotov’a    gönderiliyor.  Çünkü,   mektubu  kopyalamak   yasaktır.(Aso)
13 Ocak 2016