Türkiye ve Rusya, Suriye’ye ilişkin pazarlıklarda ABD’den istediklerini alabilmiş değiller. Bu nedenle ortak söylemlerle ABD’yi köşeye sıkıştırmanın hesabını yapıyorlar. Ayrıca Suriye yönetiminin MSD ile görüşmesini yönetime telkin edenin Rusya olduğunu da biliyoruz. Henüz İdlib pazarlıkları sürdürülürken olası askeri operasyonda Kuzey Suriye ve Rojava güçlerinin desteğini kara gücü olarak almak isteyen Rusya, Suriye yönetimi üzerinden bu kesimlerin ağzına bir parmak bal çalmak istedi. Bu olmayınca, yani Kuzey Suriye ve Rojava yönetimi kimsenin askeri olmayacağını açıkça belirtince, bunun ardından Türkiye ile Rusya İdlib’e dönük Soçi Mutabakatı’nı da imzalayınca, her ikisi beraber başladılar ABD ve Kuzey Suriye ile Rojava yönetimine kara çalmaya, tehdit etmeye...
Tüm bunlar açık ki hem tarafların sahada kendilerini güçlü kılmanın ön adımları, hem de yürüttükleri algı operasyonlarının bir parçası.

Barzani, referandum gecesi “Yarım asırdır savaşıyorum. Halkımla birlikte kitlesel ölümlerden, sürgünlerden, kimyasal katliamlardan geçtim” diyordu. Başarılı geçen referandumla birlikte uzun soluklu mücadelenin amacına ulaştığını düşünüyordu. Kendi ifadesiyle artık huzur içinde ölebilirdi. Kenara çekildi ama huzur içinde değil; konumu gereği kendisinin yapamayacağı manevraları çocukları ve yeğenleri yapabilsin diye…

Abbas arkadaş tam bir kafa karışıklığı yaşıyordu. Bir cumhuriyet ve savaş hükümeti ilan etmenin koşulları bulunmadığını biliyordu. Diğer yandan cumhuriyet ve hükümet sözleri de ona çok cazip geliyordu. Bu cazibeye kapılmaktan kendini kurtarması imkansızdı. Kendini tutamadığı için bir savaş hükümeti ve Cumhuriyet ilanından yana göründü. Heval Abbas 1995' te de dağa tekrar geldiğinde nerdeyse her vadiye bir cumhuriyet kuruyordu. Bu konuda zaafı var. Bir bayan arkadaş hemen Sideka'yı ele geçirip başşehir yapmayı önerince, Abbas hemen atılıp oranın sahibi var , KDP ile savaşmamız gerekir. Orası olmaz. En iyisi 'biz Şino'yu ele geçirip orayı başşehir yapalaım' dedi. Bu fikir üzerinde önceden düşünülmüş , sonuçları hesap edilmiş bir fikir değildi. O an aklına gelen bir şeydi.Tabi hepimiz gülmüştük.

İlk gün Iğdır hattı boyunca gidiyoruz. Iğdır’ı Yerevan’dan ayıran Aras nehridir. Aras nehri çevresi ilk uygarlığın başladığı yerlerden biridir.Zerdüşt peygamberlerin tek olmadığı, Zerdüştlerden birinin Aras nehri civarlarında yaşadığı söylencesi var.
Artashad’a ulaştık. Oradan Xorvirap’a geçtik. Hikayesi uzun eski bir tarihi kaleye vardık. Onun hemen yanında Gevuş çavuş’un anıtı var. Sasonlu Ermenilerden. Andranik Paşa ile birlikte osmanlı ve TC ye karşı savaşan bir kahraman... Xorvirap kalesini geziyoruz. Önemli bir uğrak yerinde yer alıyor. Aralık’ın hemen karşısına düşüryor. Burayı gezip fotolar çekiyorum. Hostes ve yoluculuk konusunda bize bilgi veren kadından tek tek hangi yerin ne anlama geldiğini öğreniyoruz. Bu iş bittikten sonra bir başka Ermeni kadın, “işte orası Kürt köyü” diyor...

1992’deki ilk büyük kazanımı ne kadar Mam Celal’e borçlu isek  Kürdlerin; komşularıyla eşit siyasal haklara sahip olduğu gerçekliğinin ispatı olan referandumu da  Kek Mesud’un şartları ve de son 60 yılın tecrübelerini iyi okuyarak tüm baskılara dirayetli  ve de kararlı direnişine  boçluyuz.  Referandum sonucu elde ettiğimiz kazanıma, Kürdler Tapoya reş diyorlar. Tapoya Reş’ı geçersiz kılacak bir yolu insan türü henüz keşfedememiştir. Bedeli ağır oluyor ama çaresi yok  Kürdistan bağımsız olmak istiyor. Kek Mesud’un deyimiyle türk.arap ve farslar;  biz kendi payımıza her yolu denedik ama bir türlü sizlerle kardeş olamadık gelin bundan sonra birbirimize iyi  birer komşu olalım. Ehhh artık söz sırası komşularda….